Nghị định số 16/2022/NĐ-CP có những điểm mới như sau:

Thứ nhất, về tên gọi ngắn hơn và dễ nhớ hơn

          Trước đây, Nghị định số 139/2017/NĐ-CP ngày 27/11/2017 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng; khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản làm vật liệu xây dựng, sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng; quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật; kinh doanh bất động sản, phát triển nhà ở, quản lý sử dụng nhà và công sở.

Nay, Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 của Chính phủ Quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng.

Thứ hai, Quy định cụ thể, rõ ràng về hành vi vi phạm hành chính đã kết thúc, hành vi vi phạm hành chính đang thực hiện

Trước đây, Nghị định số 139/2017/NĐ-CP chỉ quy định hành vi vi phạm hành chính đã kết thúc đối với dự án đầu tư xây dựng và nhà ở riêng lẻ.

Nay, Nghị định số 16/2022/NĐ-CP đã bổ sung quy định cụ thể các hành vi vi phạm hành chính đã kết thúc tại khoản 2 Điều 5

Thứ ba, Sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số nội dung đã được quy định trong Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2020, như:

- Bỏ khái niệm về tái phạm;

- Bãi bỏ về thời điểm tính thời hiệu xử phạt đối với tổ chức, cá nhân do cơ quan có thẩm quyền chuyển đến;

- Bãi bỏ nguyên tắc xác định thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính quy định

- Thay thế cụm từ “Tháo dỡ” bằng cụm từ “Phá dỡ” trong toàn bộ Nghị định , đảm bảo phù hợp với Luật XLVPHC năm 2020.

Thứ tư, Bổ sung hình thức xử phạt bổ sung trong Nghị định số 16/2022/NĐ-CP

Tịch thu tang vật. phương tiện vi phạm hành chính trong trường hợp tổ chức cá nhân đã bị lập biên bản VPHC về sai phép, không phép, sai quy hoạch mà vẫn tiếp tục tái phạm.

 Thứ năm, Bổ sung quy định xử phạt hành vi không công khai Giấy phép xây dựng 

Tại khoản 2 Điều 16 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP quy định: xử phạt đối với hành vi không công khai giấy phép xây dựng tại địa điểm thi công xây dựng trong suốt quá trình thi công như sau:

          a) Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với xây dựng nhà ở riêng lẻ;

          b) Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với xây dựng nhà ở riêng lẻ trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử - văn hóa hoặc công trình xây dựng khác;

           c) Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với xây dựng công trình có yêu cầu phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng hoặc công trình phải lập báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng.

          Thứ sáu, Bổ sung quy định xử phạt hành vi không điều chỉnh, gia hạn Giấy phép xây dựng

           Tại khoản 3 Điều 16 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP quy định: xử phạt đối với hành vi không thực hiện thủ tục để điều chỉnh, gia hạn giấy phép xây dựng:

           a) Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với xây dựng nhà ở riêng lẻ;

           b) Phạt tiền từ 25.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với xây dựng nhà ở riêng lẻ trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử - văn hóa hoặc công trình xây dựng khác;

          c) Phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 80.000.000 đồng đối với xây dựng công trình có yêu cầu phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng hoặc công trình phải lập báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tư xây dựng.

           Thứ bảy, Tăng mức phạt tiền để đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa vi phạm đối với hành vi tổ chức thi xây dựng công trình sai giấy phép xây dựng được cấp, xây dựng công trình không có giấy phép xây dựng, lập, điều chỉnh quy hoạch

Nghị định đã điều chỉnh tăng mức phạt tiền từ 1,5 đến 2 lần so với Nghị định Nghị định số 139/2017/NĐ-CP và tăng nặng đối với một số hành vi, nhóm vi phạm có tỷ lệ vi phạm cao như:

- Vi phạm về lập, điều chỉnh quy hoach: Nghị định số 139/2017/NĐ-CP xử phạt tối đa là 70 triệu đồng; Nghị định số 16/2022/NĐ-CP xử phạt tối đa là 300 triệu đồng (tăng 4,5 lần)

- Vi phạm về trật tự xây dựng: Nghị định số 139/2017/NĐ-CP và Nghị định số 16/2022/NĐ-CP đều xử phạt cao nhất đến 1 tỷ đồng. Tuy nhiên ở Nghị định số 16/2022/NĐ-CP, mức phạt được phân tách cụ thể đối với nhà ở riêng lẻ, nhà ở riêng lẻ trong khu bảo tồn, công trình có yêu cầu phải lập báo cáo nghiên cứu khả thi hoặc công trình phải lập báo cáo KTKT đầu tư xây dựng; mỗi hành vi xử phạt quy định tại Nghị định số 16/2022/NĐ-CP tăng từ 1,5 lần trở lên so với Nghị định số 139/2017/NĐ-CP.

Thứ tám, Công trình xây dựng trên đất không đúng mục đích thì xử phạt vi phạm hành chính (XPVPHC) trong lĩnh vực đất đai

          Trước đây, Nghị định số 139/2017/NĐ-CP không quy định cụ thể việc xây dựng công trình trên đất không đúng mục đích thì bị xử phạt như thế nào nên khi phát hiện hành vi xây dựng nhà ở trên đất rất khó xử lý

           Nay, Nghị định số 16/2022/NĐ-CP đã quy định cụ thể: Đối với các công trình xây dựng trên đất không đúng mục đích sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai thì xử phạt theo quy định tại Nghị định của Chính phủ về XPVPHC trong lĩnh vực đất đai.

          Như vậy, theo Nghị định số 16/2022/NĐ-CP thì khi cá nhân, tổ chức xây dựng công trình trên đất không đúng mục đích sử dụng đất, ví dụ xây dựng nhà ở riêng lẻ trên đất nông nghiệp thì chỉ bị xử phạt 01 hành vi chuyển mục đích sử dụng đất theo Nghị định số 91/2019/NĐ-CP, không xử phạt lĩnh vực xây dựng. Quy định này phù hợp với thực tiễn, bởi vì thực chất người vi phạm chỉ có 01 hành vi vi phạm.

Thứ chín, Sửa đổi quy định về trường hợp đang thi công xây dựng mà sai nội dung giấy phép xây dựng được cấp, không có giấy phép xây dựng, không đúng thiết kế xây dựng được thẩm định.

          Nghị định số 139/2017/NĐ-CP chỉ quy định đối với trường hợp xây dựng sai phép, không phép, xây dựng không đúng thiết kế mà đang thi công xây dựng thì bị lập biên bản vi phạm hành chính, dừng thi công và cho 60 ngày để tổ chức, cá nhân vi phạm làm thủ tục giấy phép xây dựng. Quy định này gây nhiều khó khăn cho người có thẩm quyền xử phạt cũng như người vi phạm, bởi vì có nhiều công trình không đủ điều kiện để xin giấy phép xây dựng nhưng vẫn phải để 60 ngày làm thủ tục, dẫn đến người vi phạm tiếp tục vi phạm, khó xử lý cưỡng chế sau này.

           Nghị định số 16/2022/NĐ-CP đã quy định cụ thể, chỉ những trường hợp đủ điều kiện cấp giấy phép xây dựng hoặc điều chỉnh giấy phép xây dựng hoặc điều chỉnh thiết kế xây dựng mà đang thi công thì mới cho thời hạn 90 ngày để hoàn thiện thủ tục xin phép, cụ thể được quy định tại Điều 81.

Thứ mười, Thẩm quyền xử phạt

Nghị định số 16/2022/NĐ-CP đã điều chỉnh thẩm quyền xử phạt tương ứng với mức phạt của Chủ tịch UBND huyện, Chánh thanh tra Sở, Trưởng đoàn thanh tra chuyên ngành cụ thể hơn so với Nghị định số 139/2017/NĐ-CP

- Tăng thẩm quyền xử phạt của Chủ tịch UBND cấp huyện lên 200 triệu đồng.

- Thẩm quyền xử phạt của Chánh thanh tra Sở vẫn giữ nguyên 100 triệu đồng; tuy nhiên có quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính vi phạm có giá trị không vượt quá 200 triệu đồng. 

Thứ mười một, thẩm quyền lập biên bản lĩnh vực xây dựng